Pir Sultan Abdal‘ın hayatı ile ilgili yazılı kaynaklarda çok az bilgiye rastlanmaktadır. Doğum ölüm yılları bile kesin olarak bilinmemektedir. Yaşamı üzerine bilgiler çoğunlukla kendi şiirlerinden, halk söylentilerinden, kuşaktan kuşağa anlatıla gelen menkıbelerden, bir de yakınlarının ya da başka ozanların onu anlatan şiirlerinden çıkarılmaktadır.
Bize de Banaz’da Pir Sultan derler
Pir Sultan Abdal
Bizi de kem kişi bellemesinler
Paşa hadimine tembih eylesin
Kolum çekip elim bağlamasınlar
Pir Sultan Abdal’a ait bu nefesten yola çıkarak kendisinin Sivas’ın Yıldızeli ilçesinin Çırçır Bucağına bağlı Banaz köyünde doğduğu ve hayatını orada sürdürdüğünü anlamaktayız.
Günümüzde halen Banaz‘da Pir Sultan‘ın yaşadığı yer olarak söylenen bir ev, önünde şairin yaşadığı dönemden kaldığına inanılan bir söğüt ağacı, ağacın altında, asasının ucuna takip Horasan’dan getirildiğine inanılan bir değirmen taşı vardır.
Pir Sultan Abdal’ın Kızının yazdığı ağıda bakılarak Şairin uzun boylu ve asıl adının Haydar olduğu anlaşılmaktadır
Dün gece seyrimde coştuydu
Seyrim ağlar ağlar Pir Sultan deyü
Gündüz hayalimde gece düşümde
Düş de ağlar Pir Sultan deyüUzundu usuldu dedemin boyu
Yıldız’dır yaylası, Banaz’dır köyü
Yaz bahar ayında bulanır suyu
Sular çağlar çağlar Pir Sultan deyüPir Sultan kızıydım ben de Banaz’da
Kanlı yaş akıttım baharda güzde
Dedemi astılar kanlı Sivas’ta
Darağacı ağlar ağlar Pir Sultan deyüKemendimi attım. Dara dolaştı
Kâfirlerin eli kana bulandı
Koyun geldi kuzular meleşti
Koçlar da ağlaşır Pir Sultan deyüPİR SULTAN ABDAL’IM hey yüce gani
Daim yediğimiz Kudret’in nanı
Hakk’a teslim ettin ol şirin canı
Dostların ağlaşır Pir Sultan deyü
Genel kanı, Pir Sultan Abdal’ın İran’ın doğusunda yer alan Türk yurdu Horasan‘dan, önce Iran Azerbaycan’ında ki Hoy Kasabası‘na, oradan da Anadolu‘ya göçüp Sivas‘a yerleşen bir Türkmen soyundan geldiği yolundadır.
Pir Sultan Abdal‘ın üç oğlu, bir kızı olduğu yönünde bir kanı vardır. Oğullarından Seyyit Ali Banaz köyünün üst yanındaki çam korusunda, Pir Muhammed Tokat’ın Daduk Köyünde, Er Gaib de Dersim‘de gömülü oldukları rivayet edilmektedir. Adı Sanem olan kızının Pir Sultan asıldığı zaman söylediği ağıt çok ünlüdür. Bazı uzmanlar bu ağıtı Sanem’in ağzından bir tarikat ozanının yazmış olabileceğini belirtirler.
Pir Muhammed ise babası gibi şairdir. Delikanlı iken attan düşerek öldüğü, Pir Sultan Abdal’ın bu olay ardından şu nefesi söylediği rivayet edilmektedir.